2.2. Χαρτογράφηση των υγρότοπων

Δρ. Γιώργος Φωτιάδης

Δρ. Γιώργος Φωτιάδης

Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Είδη βλάστησης


Η δυνατότητα διάκρισης μεταξύ των τύπων βλάστησης έχει ιδιαίτερη σημασία, προκειμένου να μπορέσουμε να τους διαχειριστούμε. Στο παρελθόν, πολλοί επιστήμονες επιχειρηματολόγησαν σχετικά με τον καλύτερο τρόπο διαφοροποίησης της βλάστησης. Το 1954, ο Braun-Blanquet δημοσίευσε μια μέθοδο για την περιγραφή της ταξινόμησης της βλάστησης, η οποία αντιστοιχεί στον τρόπο με τον οποίο τα είδη ταξινομούνται σε τάξεις, σειρές, κλπ., και τουλάχιστον στην Ευρώπη, είναι πλέον η πιο ευρέως αποδεκτή μέθοδος για τον ορισμό των φυτικών κοινοτήτων που αποτελούν τους τύπους βλάστησης. Η κατάταξη των τύπων βλάστησης σύμφωνα με αυτό το σύστημα βασίζεται στην παρουσία διαφοροποιητικών και χαρακτηριστικών (μεταγενέστερα, διαγνωστικών) ειδών.

Τύποι οικοτόπων

Το 1992 η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα δημιούργησε το δίκτυο Natura 2000 (Οδηγία για τους Οικοτόπους 92/43/EEC), ένα δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην οδηγία αυτή συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά ένας κατάλογος των τύπων οικοτόπων που αφορούσαν όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ένα αντίστοιχο εγχειρίδιο για την αναγνώρισή τους (εγχειρίδιο ερμηνείας παρατίθεται παρακάτω στα αγγλικά). Το εγχειρίδιο καθορίζει τους διαφορετικούς τύπους βλάστησης που συνθέτουν έναν τύπο οικοτόπου, και έτσι πραγματοποιείται στη συνέχεια η χαρτογράφηση των προστατευόμενων περιοχών με βάση αυτούς τους τύπους οικοτόπων. Η διάκριση μεταξύ των τύπων οικοτόπων βασίστηκε στη μέθοδο του Braun-Blanquet για τη διάκριση των τύπων βλάστησης, με συγκεκριμένα και μετρήσιμα, ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια.

Μεθοδολογία

Για τη διάκριση των τύπων οικοτόπων, πραγματοποιείται δειγματοληψία βλάστησης, στην οποία καταγράφονται όλα τα φυτικά είδη και η αφθονία τους. Μετά την επεξεργασία των δεδομένων σχετικά με την παρουσία ειδών φυτών, λαμβάνονται οι τύποι βλάστησης που αντιστοιχούν σε τύπους οικοτόπων (Βλέπετε ‘χρήσιμο υλικό’, που παρουσιάζεται παρακάτω). Για παράδειγμα, για να χαρακτηριστεί ένας τύπος οικοτόπου ως «καλαμιώνας», πρέπει να κυριαρχούν τα καλάμια. Αν ωστόσο, υπάρχουν κάποια καλάμια μαζί με άλλα φυτικά είδη, τότε είναι πιθανό να είναι ένας άλλος τύπος οικοτόπου. Αυτό που έχει σημασία είναι τόσο το κυρίαρχο είδος όσο και ο συνδυασμός μιας ομάδας ειδών.


Τύποι οικοτόπων στην Πρέσπα

Στις Πρέσπες, η καταγραφή των τύπων οικοτόπων ξεκίνησε στο Ελληνικό τμήμα της λεκάνης των λιμνών, το 2000. Στη χαρτογράφηση που πραγματοποιήθηκε μια δεκαετία αργότερα, εντοπίστηκαν 49 τύποι οικοτόπων, εκ των οποίων οι 5 ήταν εντελώς ανθρωπογενείς (π.χ. αρόσιμη γη), 15 ήταν ημι-φυσικοί και δεν προστατεύονταν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, και 7 ήταν τύποι οικοτόπων προτεραιότητας (δηλαδή, μεγάλης σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση). Από το 2009, ο αριθμός των τύπων οικοτόπων αλλάζει συνεχώς, καθώς οι οδηγίες για τον τρόπο αναγνώρισης και περιγραφής τους έχουν τροποποιηθεί, λόγω της εισόδου επιπλέον χωρών στην Ε.Ε., καθώς και των εξελίξεων στην έρευνα. Το 2018, ολοκληρώθηκε η χαρτογράφηση των τύπων οικοτόπων που επηρεάζονται άμεσα από τη Μεγάλη Πρέσπα στη Βόρεια Μακεδονία, και το 2019 χαρτογραφήθηκαν επίσης οι αντίστοιχοι τύποι οικοτόπων στην Αλβανία, τόσο για τη Μικρή όσο και για τη Μεγάλη Πρέσπα. Η έρευνα αποκάλυψε νέους τύπους οικοτόπων καθώς και την περιγραφή των πιέσεων και των απειλών (βλέπετε επίσημο κατάλογο πιέσεων και απειλών) που τους επηρεάζουν.

Τύποι οικοτόπων γύρω από τη Μικρή Πρέσπα στην Ελλάδα

Έχουν καταγραφεί συνολικά 9 τύποι οικοτόπων που επηρεάζονται άμεσα από τη Μικρή Πρέσπα. Πέντε από αυτούς υπάγονται στην Οδηγία 92/43/EEC, και 2 από αυτούς είναι τύποι οικοτόπων προτεραιότητας, ενώ οι υπόλοιποι 4, παρά το ότι δεν είναι καταχωρημένοι στην Οδηγία, είναι κατά κανόνα εθνικού ενδιαφέροντος. Οι τύποι οικοτόπων που εντοπίστηκαν παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας: Τύποι οικοτόπων στον υγρότοπο της λίμνης Μικρή Πρέσπα


- εθνικοί τυποι οικοτόπων

+ τύποι οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/EΕ

* τύποι οικοτόπων προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/EE

 

3150. +

Ευτροφικές φυσικές λίμνες με βλάστηση τύπου Magnopotamion ή Hydrocharition

3190. -

Ανοιχτό νερό – πελαγική ζώνη λιμνών

6260. *

Πανωνικές αμμώδεις στέππες

6420. +

Υγρά μεσογειακά λιβάδια με υψηλές πόες της Molinio-Holoschoenion

6450. -

Greek hyper-Mediterranean humid grasslands

72A0. -

Καλαμιώνες

72B0. -

Κοινωνίες υψηλών βούρλων

91E0. *

 

Αλλουβιακά δάση με Alnus glutinosa και  Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)

92A0. +

Δάση-στοές με Salix alba και Populus alba


Παρακολούθηση των τύπων οικοτόπων

Όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτείται να παρακολουθούν τους τύπους οικοτόπων που υπάγονται στην Οδηγία 92/43/EEC κάθε 6 έτη (τύποι οικοτόπων ιδιαίτερης σημασίας για την Ε.Ε.). Αυτή η παρακολούθηση πραγματοποιείται προκειμένου να εντοπιστούν τα προβλήματα (πιέσεις και απειλές) που υπάρχουν σε τοπικό, εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με τους τύπους οικοτόπων, έτσι ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα διαχείρισης με σκοπό τη διατήρησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, τα παρακάτω καταγράφονται επίσης στο σχήμα παρακολούθησης:

(α) Δεδομένα γεωμορφολογίας (όπως κλίση και υπόστρωμα) – για παράδειγμα, ο τύπος οικοτόπου 6260 πρέπει να εδράζεται σε αμμώδες υπόστρωμα.

(β) Η δομή και οι λειτουργίες τους – τύποι οικοτόπων όπως ο 91E0 και ο 92A0 πρέπει να διαθέτουν ένα καλά αναπτυγμένο δενδρώδη όροφο δεδομένου ότι είναι τύποι δασικών οικοτόπων.

(γ) Πιέσεις και απειλές, όπως η εξέλιξη της βλάστησης ή η επέκταση των καλαμιώνων (72A0) εις βάρος του βιοτόπου τύπου 6420, λόγω έλλειψης διαχείρισης, για παράδειγμα.

(δ) Οποιαδήποτε πιθανά θετικά αποτελέσματα, όπως ενέργειες αποκατάστασης μέσω ενός προγράμματος LIFE.

Χρήσιμο υλικό:

Interpretation manual of European Union Habitats

Methodology for Habitat Types and Evaluation of Conservation Degree, based on recent habitat mapping work in North Macedonia and Albania 


Enjoy this short video on mapping of wetland habitats.

ΒΗΜΑΤΑ