5.2. Οικολογία και παρακολούθηση των υδρόβιων πτηνών – στόχων

Οικολογία και παρακολούθηση υδρόβιων πτηνών

Η παρακολούθηση των αποικιών αναπαραγωγής των υδρόβιων πτηνών μπορεί να παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη διατήρηση τόσο των υδρόβιων πτηνών όσο και των υγρότοπων. Η παρακολούθηση είναι απαραίτητη προκειμένου να προσδιοριστεί η πληθυσμιακή τάση ενός είδους σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία. Επιπλέον, στην περίπτωση των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, τέτοια δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με οποιαδήποτε διαχειριστική παρέμβαση, και αργότερα για να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα αυτής της παρέμβασης. Επίσης, η παρακολούθηση των αναπαραγωγικών πληθυσμών των υδρόβιων πτηνών μπορεί να βελτιώσει σημαντικά το επίπεδο κατανόησης της οικολογίας τους, καθώς και τον ρόλο τους στο οικοσύστημα.

Υδρόβια πτηνά στην Πρέσπα

Οι λίμνες των Πρεσπών φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμούς πολλών σπάνιων και απειλούμενων υδρόβιων ειδών. Η σημασία των Πρεσπών αναγνωρίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν Ευρωπαίοι ορνιθολόγοι ανακάλυψαν τον ορνιθολογικό τους πλούτο. Αργότερα, στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 ξεκίνησαν οι προσπάθειες διατήρησης και έγινε εμφανής η ανάγκη παρακολούθησης της βιοποικιλότητας. Οι λίμνες των Πρεσπών είναι σημαντικές για τα υδρόβια πτηνά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, καθώς διαθέτουν τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων (Pelecanus crispus) στον κόσμο, πολύ μεγάλες αποικίες λαγγόνων (Microcarbo pygmaeus) και αργυροτσικνιάδων (Ardea alba), καθώς και σημαντικό αριθμό άλλων σπάνιων και απειλούμενων υδρόβιων πτηνών.

Παρακολούθηση των υδρόβιων πτηνών των Πρεσπών

Ένας από τους βασικούς στόχους των προσπαθειών παρακολούθησης στην Πρέσπα είναι να κατανοήσουμε τον ρόλο των υδρόβιων πτηνών στο οικοσύστημα της λίμνης, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλα στοιχεία αυτού του οικοσυστήματος, όπως είναι τα ψάρια, οι ρηχοί υδατικοί βιότοποι, η υδρόβια βλάστηση, η ποιότητα του νερού και οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτός ο στόχος θεωρήθηκε σημαντικός, ιδίως από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και μετά, οπότε οι οικολόγοι είχαν συνειδητοποιήσει τις αλλαγές που επέφερε η σταδιακή εγκατάλειψη των παραδοσιακών χρήσεων γης γύρω από τις όχθες της λίμνης, και πώς αυτές επηρέαζαν σημαντικούς βιοτόπους που χρησιμοποιούνταν από υδρόβια πτηνά. Έχοντας αναγνωρίσει την πολυπλοκότητα και τη σημασία αυτών των αλληλεπιδράσεων, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) διεξάγει έρευνα και παρακολούθηση των υδρόβιων πτηνών από την ίδρυσή της το 1991.

Το έργο παρακολούθησης για το πρόγραμμα LIFE Prespa Waterbirds

Στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Prespa Waterbirds, η ΕΠΠ έχει δημιουργήσει ένα σύστημα παρακολούθησης για εννέα είδη υδρόβιων πτηνών, τα οποία φωλιάζουν στους καλαμιώνες της Μικρής Πρέσπας: τον αργυροπελεκάνο, το ροδοπελεκάνο (Pelecanus onocrotalus), τη λαγγόνα, τον αργυροτσικνιά, τον λευκοτσικνιά (Egretta garzetta), τον νυχτοκόρακα (Nycticorax nycticorax), τον κρυπτοτσικνιά (Ardeola ralloides), τη χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus) και τη βαλτόπαπια (Aythya nyroca). Αυτό το σύστημα χρησιμοποιείται για να εξακριβωθεί εάν οι παρεμβάσεις διαχείρισης του έργου ωφέλησαν τα είδη-στόχους. Περιλαμβάνει την παρακολούθηση του ετήσιου μεγέθους του πληθυσμού αναπαραγωγής κάθε είδους, την επιτυχία αναπαραγωγής επιλεγμένων ειδών, και τη χρήση των διαχειριζόμενων περιοχών διατροφής από τα υδρόβια πτηνά καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου αναπαραγωγής.

Παρακολούθηση των περιοχών διαχείρισης ως χώρων  διατροφής

Οι κύριες μέθοδοι παρακολούθησης των υδρόβιων πτηνών που χρησιμοποιούνται από την ΕΠΠ είναι: οι απευθείας μετρήσεις από εποπτικά σημεία, η χρήση drone, οι μετρήσεις άφιξης-αναχώρησης για τις μεικτές αποικίες λαγγόνων – ερωδιών, και οι επισκέψεις στις αποικίες. Όλες οι μέθοδοι έχουν ορισμένους περιορισμούς, και τα πλεονεκτήματα καθώς και τα μειονεκτήματά τους συζητούνται εν συντομία στην παρουσίαση (βλ. σύνδεσμο παρακάτω). 

Μετρήσεις αποικιών λαγγόνων και ερωδιών με τη μέθοδο "άφιξη - αναχώρηση" στη λίμνη Μικρή Πρέσπα

Άλλα είδη υδρόβιων πτηνών και η διασυνοριακή διάσταση

Εκτός από τα είδη-στόχους του προγράμματος LIFE Prespa Waterbirds, η ΕΠΠ διενεργεί επίσης συστηματική παρακολούθηση και για άλλα είδη που έχουν σημασία για την περιοχή, όπως ο χηνοπρίστης (Mergus merganser), η σταχτόχηνα (Anser anser) και ο κορμοράνος (Phalacrocorax carbo). Πολλές από αυτές τις δραστηριότητες πραγματοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο, συνήθως με συντονισμένες απογραφές στις τρεις χώρες. Ένα άλλο παράδειγμα διασυνοριακής συνεργασίας είναι η μακροχρόνια ετήσια καταμέτρηση των υδρόβιων πτηνών που διαχειμάζουν στην περιοχή, η οποία  πραγματοποιείται στα μέσα του χειμώνα και διενεργείται ταυτόχρονα στις τρεις χώρες. Οι εταίροι του δικτύου PrespaNet συμμετείχαν επίσης σε μια ετήσια απογραφή πελεκάνων στη ΝΑ Ευρώπη, η οποία καθιερώθηκε από την ΕΠΠ και διενεργήθηκε σε οκτώ χώρες της περιοχής.

Άλλα είδη υδρόβιων πτηνών και η διασυνοριακή διάσταση

Efrat R., Harel R., Alexandrou O., Catsadorakis G., Nathan R. 2019. Seasonal differences in energy expenditure, flight characteristics and spatial utilization of Dalmatian Pelicans Pelecanus crispus in Greece. Ibis 161; 415-427. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ibi.12628 

Catsadorakis, G. and Portolou, D. (compilers). 2018. International Single Species Action Plan the Conservation of the Dalmatian Pelican (Pelecanus crispus). CMS Technical Series No. 39, AEWA Technical Series No. 69, EAAFP Technical Report No. 1. Bonn, Germany and Incheon, South Korea.

http://www.trackingactionplans.org/SAPTT/downloadDocuments/openDocument?idDocument=32 

Society for the Protection of Prespa, 2017. Assessment of the population status, habitat use and phenology of the target species. Report within the framework of the project “LIFE Prespa Waterbirds”(LIFE15NAT/GR/000936).

https://www.prespawaterbirds.gr/img/edb699b48fd306476362e036ecba5222lifeprespawaterbirds-actionA2-SPP.pdf 

Catsadorakis G., Avramoski O., Bojadzi A. & H. Nikolaou. 2016. The status of an isolated population of Goosander Mergus merganser in the Balkans. Wildfowl (66):159-175. https://www.researchgate.net/publication/311194608_The_status_of_an_isolated_population_of_Goosander_Mergus_merganser_in_the_Balkans 

Catsadorakis, G., O. Onmus, S. Bugariu, O. Gül, D. Hatzilacou, O. Hatzofe, M. Malakou, T. Michev, T. Naziridis, H. Nikolaou, A. Rudenko, D. Saveljic, S. Shumka, M. Sıkı, A.J. Crivelli. 2015. Current status of the Dalmatian pelican and the great white pelican populations of the Black Sea/Mediterranean flyway. Endangered Species Research Vol. 27: 119–130. Available online at: http://www.int-res.com/articles/esr2015/27/n027p119.pdf

Catsadorakis, G., Aleksi, P., Avramoski, O., Bino, T., Bojadzi, A., Rajanoski, Z., Fremuth, W., Kazoglou, Y., Koutseri, I., Logotheti, A., Malakou, M., Nikolaou, H., Nikolaou, L., Putilin, K., Shumka, S., Uzunova, D. & M. Velevski. 2013. Waterbirds wintering at the Prespa Lakes as revealed by simultaneous counts in the three adjoining littoral states. Macedonian  Journal of Ecology and Environment. Vol: 15/ 1, p23-31. Available from: http://www.mjee.org.mk/pdf/Latest%20issue/Catsadorakis%20et%20al%202013-15-1.pdf 

Kazantzidis, S., G. Yfantis & K. Poirazidis 2013. Factors influencing species composition and nest abundance of heron colonies. Journal of biological Research-Thessaloniki 20: 276-289. https://www.academia.edu/22356138/Factors_influencing_species_composition_and_nest_abundance_of_heron_colonies 

Catsadorakis, G., Voslamber, B. & A. Logotheti. 2012. First Greylag Geese Anser anser rubrirostris ringed in Greece. Goose Bulletin, Issue 15, November 2012, pp. 28-31. https://www.academia.edu/31490497/First_Greylag_Geese_Anser_anser_rubrirostris_ringed_in_Greece 

Guidance on waterbird monitoring methodology: Field Protocol for waterbird counting Report prepared by Wetlands International March 2010. https://europe.wetlands.org/wp-content/uploads/sites/3/2016/08/Protocol_for_waterbird_counting_En_.pdf  

Catsadorakis, G. & A.J. Crivelli 2001. Nesting habitat characteristics and breeding performance of Dalmatian Pelicans in lake Mikri Prespa, NW Greece. Waterbirds 24:386–393. https://www.academia.edu/22441753/Nesting_Habitat_Characteristics_and_Breeding_Performance_of_Dalmatian_Pelicans_in_Lake_Mikri_Prespa_NW_Greece 

Crivelli, AJ, D. Hatzilacou & G. Catsadorakis 1998. The breeding biology of the Dalmatian pelican Pelecanus crispus. Ibis 140:472–481. https://www.academia.edu/31490486/The_breeding_biology_of_the_Dalmatian_Pelican_Pelecanus_crispus 

Catsadorakis, G. 1997. The importance of Prespa National Park for breeding and wintering birds. Hydrobiologia 351: 157-174. https://www.academia.edu/31490494/The_importance_of_Prespa_National_Park_for_breeding_and_wintering_birds